Inhoud
Wat is een paniekstoornis?
Op het moment dat er sprake is van meerdere onverwachtse, niet uitgelokte paniekaanvallen en de voortdurende angst om er weer een te krijgen, wordt de diagnose paniekstoornis gesteld. Hoeveel tijd er tussen de aanvallen zit kan sterk variëren van dagelijks tot wekelijks tot soms een aantal maanden helemaal niet. Een paniekaanval waarbij plaatsen worden vermeden die een aanval kunnen uitlokken, wordt een paniekstoornis met agorafobie genoemd. Paniekaanvallen kunnen daarnaast ook veroorzaakt worden door een angststoornis, bijvoorbeeld pleinvrees.
Een arts kan de diagnose paniek- of angststoornis stellen. Het is ook mogelijk dat er verschillende angsten spelen. Vaak worden er dan ook meerdere diagnoses gesteld, omdat iedere angst een andere behandeling vraagt. Om uit te sluiten dat de lichamelijke klachten tijdens een aanval, zoals een sneller kloppend hart, niet medisch zijn, wordt er vaak ook lichamelijk onderzoek gedaan.
Behandeling van een paniekstoornis
Als de diagnose eenmaal is gesteld, wordt er een behandelplan ontwikkeld. In 70 tot 80 procent van de gevallen verdwijnt de stoornis na behandeling. Het is ook mogelijk dat de paniekaanvallen uit het niets verdwijnen en is er een kans dat de stoornis blijft terug komen, vaak met langere en kortere tussenpozen.
De behandeling van paniekaanvallen kan met medicijnen, met cognitieve gedragstherapie of met een combinatie hiervan. Een veel gebruikt medicijn bij een paniekstoornis is antidepressiva. Dit kan het aantal paniekaanvallen verminderen en voorkomen. Cognitieve therapie is er op gericht om je te leren dat het gevoel van paniek een gevolg is van een verkeerde interpretatie van de lichamelijke verschijnselen die bij een paniekaanval ontstaan. In de therapie moet duidelijk worden dat de symptomen ongevaarlijk zijn. Gedragstherapie is er vervolgens opgericht om het vermijdende gedrag te doorbreken. Stapje voor stapje wordt de confrontatie met de angst aangegaan.
De meest werkzame behandeling is vaak een combinatie van medicijnen en therapie. De medicijnen zorgt dat de paniekaanvallen verdwijnen, terwijl je leert dat er niks gevaarlijks kan gebeuren. Het uiteindelijke doel van behandeling is om zonder beperkingen weer in de maatschappij te kunnen functioneren.
Verschijnselen
Angst is een normale reactie als er gevaar dreigt, maar angst kan ook ontstaan zonder dat er een echte reden toe is. Op het moment dat de angst heel heftig is, spreekt men van een paniekaanval. Het kan zijn dat je maar één keer in je leven een aanval hebt, maar ze kunnen ook regelmatig terugkeren. Er is dan sprake van een paniekstoornis. Mensen die plaatsen gaan mijden waar de kans groot is op een paniekaanval leiden aan een paniekstoornis met agorafobie.
Wat gebeurt er tijdens een paniekaanval?
Een paniekaanval ontstaat doordat spanning en angst zich uiten in lichamelijke verschijnselen. Het lichaam maakt het stresshormoon adrenaline aan, waardoor het zich voorbereidt om een snelle reactie te geven bij gevaar. De lichamelijke verschijnselen kunnen variëren van een sneller kloppend hart tot het opeens gaan trillen en transpireren. Sneller ademen, een opgejaagd gevoel en benauwdheid zijn ook bekende verschijnselen. Als dit lang aanhoudt of als het erger wordt, kan de angst de baas over je worden. Je voelt je steeds beroerder, kan niet meer nadenken en rent het liefst keihard weg of kruipt juist weg in een hoekje. Dit wordt een paniekaanval genoemd. Iemand die vaker last heeft van aanvallen, voelt het vaak al aankomen. Een aanval kan een paar minuten duren, maar ook anderhalf uur. Gemiddeld duurt een paniekaanval tussen de 20 en 30 minuten.
Ontstaan van paniekaanvallen
Er zijn verschillende situaties die een paniekaanval kunnen veroorzaken. Op het moment dat je in een gevaarlijke situatie komt en daar zo van schrikt dat je niet meer weet wat je moet doen, kan er een aanval ontstaan. Het kan ook zijn dat je het gevaar overschat waardoor de angst groter is dan nodig. Mensen die snel bang zijn voor ernstige ziektes kunnen bij normale verschijnselen van spanning (zoals versnelde hartslag), zo bang worden dat er een paniekaanval ontstaat.
Er is niet altijd een duidelijke aanleiding voor een paniekaanval. Weinig slaap of oververmoeidheid kunnen van invloed zijn, maar ook het drinken van cafeïne versterkt bij sommige mensen de angstgevoelens. Vaak is er ook sprake van erfelijke aanleg en hebben meer familieleden last van paniekaanvallen.
Uiteindelijk is de oorzaak vaak een combinatie van verschillende factoren die een paniekaanval uitlokken.
Hoe ga je om met een paniekstoornis?
Iedereen heeft weleens last van angstgevoelens, maar als je leven wordt beheerst door angst en paniekaanvallen is het tijd om er iets aan te doen. Het klinkt logisch om jezelf sterker te maken en de angst zwakker, maar het ligt vaak niet zo simpel als dat het klinkt. Als je zoveel last hebt van paniekaanvallen dat je bijvoorbeeld niet meer alleen in huis durft te zijn, is het altijd verstandig om de huisarts in te schakelen. Hij of zij kan je doorverwijzen naar een deskundige op het gebied van paniekaanvallen.
Vergroot je vertrouwen
Er zijn ook een aantal dingen waar jezelf voor kan zorgen als je last hebt van paniekaanvallen. Zo hebben angsten minder grip op je als je voldoende slaapt en goed uitgerust bent, een gezond leven leidt, gezonde voeding binnenkrijgt, veel beweegt en veel in de buitenlucht bent. Paniekaanvallen zijn vaak een gevolg van weinig zelfvertrouwen. Veel mensen die last van angst hebben zijn (te) perfectionistisch. Door het negatieve om te draaien naar iets positiefs kan het vertrouwen weer groeien. Bedenk bijvoorbeeld eens waar je wel goed in bent, wat je wel lukt en sta stil bij je overwinningen op gebied van je angstgevoelens.
Vermijd geen angstsituaties
Daarnaast lijkt het waarschijnlijk logisch om de situaties die een angstgevoel oproepen te mijden, maar dit is nooit een oplossing. Als je last van paniekaanvallen hebt, kom je vaak in een vicieuze cirkel: je wordt bang om een aanval te krijgen, waardoor je continue in angst leeft. Het is daarom belangrijk dat je jezelf confronteert met je angsten. Je kunt in kleine stapjes beginnen. Bang om de deur uit te gaan? Begin dan eens met het lopen naar het einde van de straat. Laat de angst over je heen komen en ren niet direct terug naar huis. Ga desnoods even rustig zitten of blijven even stil staan. Realiseer je dat je tijdens een paniekaanval niet realistisch denkt. Herhaal voor jezelf dat de gevoelens een normale lichamelijke reactie zijn die verder geen kwaad kunnen. Na een tijdje zal de angst wegebben. Op deze manier kun je (eventueel met begeleiding) in kleine stapjes angst overwinnen en de paniekaanvallen overwinnen. Je kunt hierbij je eigen tempo aannemen en je niet laten opjagen door anderen, maar wees wel realistisch naar jezelf en laat je niet leiden door angst. Een terugval is niet ondenkbaar, maar laat je daar niet door uit het veld slaan. Het is namelijk heel normaal. Bekijk dan naderhand waardoor het mis is gegaan.
Erken en accepteer voor jezelf dat je last hebt van angst en paniekaanvallen. Het kan opluchten om er met iemand over te praten zodat diegene je kan helpen je angsten te overwinnen.